حساسیت فصلی یا آلرژی فصلی یکی از مشکلات شایع است که به ویژه در فصل‌های بهار و پاییز بسیاری از افراد را درگیر می‌کند. گرده‌افشانی گیاهان، افزایش گرد و غبار، و حضور آلاینده‌ها در هوا عوامل اصلی تحریک حساسیت فصلی به شمار می‌آیند. این وضعیت که با نام‌های "تب یونجه" یا "رینیت آلرژیک" نیز شناخته می‌شود، علائمی همچون عطسه‌های پی‌درپی، خارش و آبریزش بینی و چشم، و در مواردی سردرد و خستگی را به همراه دارد. در این مقاله، به دلایل بروز، علائم رایج، و راه‌های درمان و پیشگیری از حساسیت فصلی می‌پردازیم.

 

حساسیت فصلی چیست و چرا رخ می‌دهد

آلرژی فصلی به واکنش شدید سیستم ایمنی بدن نسبت به موادی مانند گرده‌ها، گرد و غبار، یا کپک‌ها اشاره دارد که در فصول خاصی به اوج می‌رسند. سیستم ایمنی این مواد را به اشتباه به عنوان تهدید تشخیص داده و با آزاد کردن هیستامین، علائم آلرژیک را ایجاد می‌کند. این فرآیند سبب بروز علائمی می‌شود که معمولاً به عنوان واکنش‌های آلرژیک شناخته می‌شوند.

 

 

نقش گرده‌ها و عوامل آلرژی‌زا 

یکی از مهم‌ترین عوامل حساسیت فصلی، گرده گیاهان است. گیاهانی مانند چمن‌ها، درختان و گیاهان علفی در فصل بهار و پاییز گرده‌افشانی می‌کنند و این گرده‌ها به راحتی وارد سیستم تنفسی می‌شوند و با تحریک سیستم ایمنی، علائم آلرژی را ایجاد می‌کنند. 

سایر عوامل تحریک‌کننده :

علاوه بر گرده، عواملی مانند گرد و غبار خانگی، قارچ‌ها، کپک‌ها، و موی حیوانات نیز می‌توانند حساسیت فصلی را تشدید کنند. برای کسانی که در فضاهای بسته زندگی می‌کنند، این مواد می‌توانند حساسیت را به خصوص در فصول سرد که تهویه کمتر است، افزایش دهند.

 

علائم حساسیت فصلی 

علائم آلرژی فصلی می‌تواند به شدت کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد و شامل علائم زیر است:

- عطسه‌های پی‌درپی و ناگهانی که بدون هیچ مقدمه‌ای رخ می‌دهند.

- آبریزش بینی و چشم همراه با خارش شدید.

- گرفتگی بینی و سختی در تنفس که معمولاً شب‌ها شدیدتر می‌شود.

- سرفه مداوم که گاهی با خلط همراه است.

- خستگی، سردرد و کاهش تمرکز که ممکن است به دلیل اختلال خواب و مشکلات تنفسی ناشی از آلرژی باشد.

 

آشنایی با انواع آلرژی و روش‌های کنترل آن‌ها

1. آلرژی غذایی :

آلرژی غذایی به حساسیت نسبت به برخی مواد غذایی مثل بادام‌زمینی، تخم‌مرغ، شیر، گندم و ماهی گفته می‌شود. وقتی این غذاها مصرف شوند، علائم آلرژی ممکن است به سرعت ظاهر شوند و شامل خارش، تورم، کهیر و در موارد شدیدتر آنافیلاکسی (یک واکنش تهدیدکننده برای زندگی) باشد.

روش‌های کنترل : 

- اجتناب از غذاهای حساسیت‌زا: شناسایی غذاهایی که واکنش ایجاد می‌کنند و اجتناب از آن‌ها اولین گام برای کنترل آلرژی غذایی است.

- داروهای آنتی‌هیستامین: برای کاهش علائم خفیف آلرژی غذایی از این داروها استفاده می‌شود.

- اپی‌پن (EpiPen): اگر آلرژی شدید دارید، پزشک ممکن است توصیه کند که همیشه یک تزریق‌کننده اپی‌نفرین همراه داشته باشید.

2. آلرژی فصلی یا رینیت آلرژیک : 

آلرژی فصلی زمانی رخ می‌دهد که فرد در فصل‌هایی خاص، به‌ویژه بهار و پاییز، نسبت به گرده گیاهان و ذرات معلق در هوا حساسیت نشان دهد. این نوع آلرژی معمولاً با علائمی مثل عطسه، آبریزش بینی، خارش چشم و گاهی اوقات سرفه همراه است.

 

روش‌های کنترل :

- استفاده از داروهای آنتی‌هیستامین: این داروها می‌توانند علائم آلرژی فصلی را کاهش دهند.

- استفاده از اسپری بینی کورتیکواستروئیدی: اسپری‌های بینی به کاهش التهاب بینی کمک می‌کنند.

- استفاده از ماسک: در روزهایی که میزان گرده در هوا زیاد است، استفاده از ماسک می‌تواند تماس شما با آلرژن‌ها را کاهش دهد.

3. آلرژی پوستی :

آلرژی پوستی ممکن است به صورت اگزما، درماتیت تماسی یا کهیر ظاهر شود و بیشتر زمانی رخ می‌دهد که پوست با موادی مثل مواد شیمیایی، برخی فلزات (مثل نیکل)، لاتکس، یا نیش حشرات در تماس باشد.

روش‌های کنترل :

- استفاده از کرم‌های مرطوب‌کننده: مرطوب نگه داشتن پوست می‌تواند به کاهش خارش و التهاب کمک کند.

- پرهیز از مواد حساسیت‌زا: شناسایی موادی که پوست به آن‌ها واکنش نشان می‌دهد و پرهیز از تماس با آن‌ها می‌تواند به کنترل این نوع آلرژی کمک کند.

- استفاده از کرم‌های کورتیکواستروئیدی: این کرم‌ها معمولاً به کاهش علائم آلرژی پوستی کمک می‌کنند.

4. آلرژی دارویی :

آلرژی دارویی زمانی رخ می‌دهد که بدن به داروهایی مثل پنی‌سیلین، آسپرین و برخی آنتی‌بیوتیک‌ها واکنش نشان می‌دهد. علائم می‌تواند خارش، کهیر و حتی واکنش‌های شدیدی مثل آنافیلاکسی باشد.

روش‌های کنترل :

- اجتناب از داروی حساسیت‌زا: اگر به داروی خاصی آلرژی دارید، پزشک باید در پرونده پزشکی شما یادداشتی بگذارد که از مصرف آن دارو خودداری شود.

- استفاده از اپی‌پن در صورت نیاز: اگر آلرژی دارویی شدید دارید، داشتن اپی‌پن ضروری است.

- داروهای آنتی‌هیستامین: می‌توانند به کاهش علائم خفیف کمک کنند.

 

دانش بیشتر قرص آنتی هیستامین برای چیه

 

5. آلرژی به نیش حشرات :

برخی افراد به نیش حشرات مثل زنبور یا مورچه واکنش آلرژیک نشان می‌دهند. این واکنش‌ها می‌توانند شامل تورم شدید، خارش و گاهی آنافیلاکسی باشد.

روش‌های کنترل :

- پرهیز از نزدیک شدن به حشرات: در صورت امکان از حشراتی که باعث واکنش آلرژیک می‌شوند، دوری کنید.

- استفاده از اپی‌پن: در صورت داشتن آلرژی شدید، حتماً اپی‌پن همراه داشته باشید.

- داروهای آنتی‌هیستامین: می‌تواند به کاهش علائم خفیف کمک کند.

6. آلرژی به حیوانات خانگی :

برخی افراد نسبت به پروتئین‌های موجود در بزاق، ادرار و پوست حیوانات خانگی مثل گربه و سگ حساسیت دارند. این آلرژی باعث خارش، قرمزی چشم، گرفتگی بینی و گاهی اوقات سرفه می‌شود.

روش‌های کنترل :

- شستن منظم دست‌ها و لباس‌ها: بعد از تماس با حیوان، دستان و لباس‌های خود را بشویید.

- محدود کردن محل حضور حیوان: اجازه ندهید حیوانات خانگی وارد اتاق خواب شما شوند.

- استفاده از تصفیه‌کننده هوا: دستگاه‌های تصفیه هوا می‌توانند ذرات آلرژن را از هوا بگیرند.

7. آسم آلرژیک :

آسم آلرژیک حالتی است که در آن، آلرژی به برخی عوامل محیطی (مثل گرده، گرد و غبار یا موی حیوانات) باعث التهاب راه‌های هوایی و ایجاد علائم آسم می‌شود، مثل تنگی نفس، خس‌خس سینه و سرفه.

روش‌های کنترل :

- استفاده از اسپری‌های تنفسی (استنشاقی): اسپری‌های تنفسی می‌توانند به کاهش علائم آسم کمک کنند.

- پرهیز از آلرژن‌ها: شناسایی و دوری از موادی که واکنش‌های آلرژیک را تحریک می‌کنند، مهم است.

- درمان دارویی زیر نظر پزشک: درمان‌های دارویی می‌تواند به کنترل علائم کمک کند و زندگی بدون علائم آسم را امکان‌پذیر سازد

 

 

راه‌های پیشگیری از حساسیت فصلی

پیشگیری از آلرژی فصلی با رعایت چند نکته ساده ممکن است. در ادامه به برخی از این روش‌ها اشاره می‌کنیم:

- اطلاع از وضعیت گرده‌ها در هوا : از طریق سایت‌های هواشناسی، می‌توانید میزان گرده‌های موجود در هوا را چک کرده و در روزهایی که میزان آن‌ها بالاست، از فعالیت‌های خارج از منزل بپرهیزید.
  
- بستن در و پنجره‌ها : در روزهایی که گرده‌افشانی بیشتر است، در و پنجره‌ها را بسته نگه دارید و تهویه مناسبی برای فضاهای داخلی استفاده کنید.

- استفاده از دستگاه تصفیه هوا : دستگاه‌های تصفیه هوا با فیلترهای **HEPA** می‌توانند ذرات آلرژی‌زا را از هوا پاک کنند و از بروز آلرژی جلوگیری کنند.

- شستشوی مداوم لباس‌ها و ملحفه‌ها : گرده‌ها به راحتی بر روی لباس و ملحفه‌ها جمع می‌شوند؛ بنابراین شستشوی منظم آن‌ها می‌تواند احتمال تماس با مواد آلرژی‌زا را کاهش دهد.

 

سوالات متداول در مورد حساسیت فصلی 

1. آیا حساسیت فصلی در هر سنی رخ می‌دهد؟

2. آیا آلرژی فصلی قابل درمان است؟

3. آیا مواد غذایی می‌توانند آلرژی فصلی را تشدید کنند؟

4. آیا آلرژی فصلی خطرناک است؟ 

5. آیا ماسک می‌تواند به کاهش آلرژی کمک کند؟

 

نتیجه‌گیری

حساسیت فصلی یا آلرژی فصلی به دلیل واکنش‌های سیستم ایمنی نسبت به مواد موجود در هوا، یکی از مشکلات رایج است. با شناخت عوامل محرک، رعایت نکات پیشگیرانه، و استفاده از داروها و روش‌های طبیعی، می‌توان علائم آن را کاهش داد و زندگی روزمره را بدون مشکلات حساسیت سپری کرد. استفاده از روش‌های درمانی و پیشگیرانه معرفی‌شده در این مقاله می‌تواند به افرادی که از آلرژی رنج می‌برند کمک کند تا از علائم ناخوشایند رهایی یابند و سلامت و آرامش بیشتری در طول سال داشته باشند.

--------------

منابع : clevelandclinic | mayoclinic