نفخ شکم یکی از شایع‌ترین مشکلات گوارشی است که می‌تواند در هر سنی باعث احساس سنگینی، درد و ناراحتی شود و کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهد. اگر به دنبال علت، علائم و درمان نفخ شکم هستید، در مجله سلامت دکتر ویز به‌طور کامل به تمامی جنبه‌های این مشکل گوارشی می‌پردازیم.

 

 

 

نفخ شکم چیست؟

نفخ شکم به حالتی گفته می‌شود که فرد احساس پری یا سنگینی در ناحیه شکم دارد، که معمولاً با تجمع گازهای اضافی در دستگاه گوارش همراه است. این گازها می‌توانند باعث تورم شکم شده و حتی درد ایجاد کنند.

 

دلایل شایع نفخ شکم

علل نفخ شکم می‌توانند بسیار متنوع باشند و گاهی به ترکیبی از چند عامل برمی‌گردند:

1. تغذیه نامناسب

- مصرف غذاهای نفخ دهنده مانند حبوبات، گل کلم، کلم بروکلی و نوشیدنی‌های گازدار.

- بلع هوا (قورت دادن هوا)  هنگام غذا خوردن یا نوشیدن سریع.

2. مشکلات گوارشی

- سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS).

- یبوست.

- عدم تحمل لاکتوز یا حساسیت به گلوتن.

3. عادات زندگی

- کمبود فعالیت بدنی.

- استرس و اضطراب.

دانش بیشتر راهکارهای کاربردی برای مدیریت استرس

4. عفونت‌های گوارشی

عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی می‌توانند منجر به تولید گاز اضافی در روده‌ها شوند.

5. مصرف داروها

برخی از داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها یا ملین‌ها ممکن است باعث تغییر در فلور طبیعی روده شوند و نفخ را تشدید کنند.

 

علائم نفخ شکم

علائم نفخ شکم ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، اما شایع‌ترین آن‌ها عبارتند از:

- احساس پری یا سنگینی در شکم.

- درد یا کرامپ‌های شکمی.

- آروغ زدن یا دفع گاز.

- تغییر در حرکات روده (یبوست یا اسهال).

 

نفخ شکم در کودکان و سالمندان

نفخ شکم در کودکان

نفخ شکم در کودکان یکی از مشکلات رایج گوارشی است که اغلب به دلیل تغذیه نادرست یا مصرف غذاهای گازدار و نفاخ ایجاد می‌شود. در نوزادان، بلع هوا هنگام شیر خوردن، مکیدن پستانک یا گریه زیاد، از علل اصلی ایجاد گاز و نفخ به شمار می‌رود. تنظیم نوع شیر، نحوه تغذیه و توجه به آروغ زدن نوزاد می‌تواند تا حد زیادی از بروز نفخ جلوگیری کند.

نفخ شکم در سالمندان

با افزایش سن، دستگاه گوارش دچار تغییراتی می‌شود که ممکن است منجر به نفخ شکم در سالمندان شود. کاهش فعالیت بدنی، مصرف داروهای خاص (مانند مسکن‌ها یا داروهای ضدافسردگی) و کاهش ترشح آنزیم‌های گوارشی از مهم‌ترین دلایل این مشکل هستند. رژیم غذایی مناسب، مصرف پروبیوتیک‌ها و حفظ تحرک روزانه می‌تواند به بهبود نفخ شکم در سالمندان کمک کند.

 

دانش بیشتر یبوست چیست و چگونه آن را درمان کنیم

نفخ شکم در دوران بارداری

بسیاری از زنان در دوران بارداری دچار نفخ شکم می‌شوند که علت اصلی آن تغییرات هورمونی و فشار رحم در حال رشد بر روی دستگاه گوارش است. افزایش هورمون پروژسترون در بارداری باعث کاهش حرکات طبیعی روده‌ها شده و تجمع گاز را بیشتر می‌کند.

 

راهکارهای کاهش نفخ در بارداری

- مصرف وعده‌های غذایی کوچک‌تر و با فاصله زمانی کوتاه‌تر.

- اجتناب از غذاهای نفاخ مانند حبوبات و کلم‌ها.

- نوشیدن آب به میزان کافی برای جلوگیری از یبوست.

- انجام حرکات کششی ملایم یا پیاده‌روی کوتاه.

 

چگونه آبرسانی می‌تواند به کاهش نفخ شکم کمک کند

کمبود مایعات در بدن می‌تواند حرکت مواد غذایی در دستگاه گوارش را کند کرده و باعث یبوست و نفخ شود. مصرف آب کافی نه تنها به جلوگیری از این مشکل کمک می‌کند، بلکه باعث دفع گازهای اضافی از بدن نیز می‌شود.

نکات مهم در مصرف مایعات

- روزانه حداقل 8 لیوان آب مصرف کنید.

- نوشیدن آب ولرم به‌ویژه در صبح می‌تواند حرکات روده را بهبود ببخشد.

- از نوشیدنی‌های کافئین‌دار و گازدار که می‌توانند نفخ را تشدید کنند، اجتناب کنید.

تأثیر عادت‌های غذا خوردن بر نفخ شکم

نحوه غذا خوردن می‌تواند به اندازه محتوای غذایی در ایجاد نفخ مؤثر باشد. برخی عادت‌های نادرست باعث ورود هوا به معده و روده‌ها می‌شود که می‌تواند نفخ را بدتر کند.

عادت‌های غذایی صحیح برای پیشگیری از نفخ

- آرام غذا بخورید و هر لقمه را خوب بجوید.

- از صحبت کردن هنگام غذا خوردن اجتناب کنید.

- از استفاده از نی و آدامس جویدن پرهیز کنید، زیرا این کارها هوا را وارد معده می‌کنند.

- حداقل 2-3 ساعت قبل از خواب شام میل کنید تا هضم غذا به درستی انجام شود.

 

غذاهایی که باعث ایجاد نفخ شکم میشوند

بعضی غذاها با تمام خاصیت‌هایشان، می‌توانند نفخ شکم را تشدید کنند. نیازی نیست کامل کنارشان بگذارید، اما شناخت این غذاها کمک می‌کند با مدیریت درست، از این مشکل دور بمانید.

1. حبوبات

نخود، لوبیا و عدس پر از فیبر و پروتئین‌اند، اما گاز زیادی تولید می‌کنند. قبل از پخت خیس کردنشان کمک می‌کند کمتر نفاخ باشند.

2. سبزیجات خانواده کلم

کلم بروکلی، گل کلم و کلم برگ از جمله سبزیجاتی هستند که به‌خاطر ترکیبات گوگردی، گاز تولید می‌کنند. بخارپز کردنشان کمی از اثرشان کم می‌کند.

3. نوشیدنی‌های گازدار

نوشابه و آب گازدار پر از هوای اضافی‌اند که مستقیم وارد معده می‌شود. بهتر است جایگزینشان دمنوش‌هایی مثل نعناع یا زنجبیل باشند.

4. لبنیات

اگر معده‌تان با شیر و پنیر مشکل دارد، شاید عدم تحمل لاکتوز داشته باشید. شیر بدون لاکتوز یا گیاهی مثل شیر بادام می‌تواند جایگزین خوبی باشد.

5. میوه‌ها

میوه‌هایی مثل سیب و گلابی به‌خاطر قند خاصشان می‌توانند نفخ ایجاد کنند. بهتر است در وعده‌های کوچک‌تر مصرف شوند.

6. غذاهای چرب و سرخ‌شده

فست‌فودها و غذاهای چرب، هضمشان طولانی‌تر است و احساس سنگینی می‌آورند. همراه کردنشان با سبزیجات کمک می‌کند کمتر اذیت شوید.

7. شیرین‌کننده‌های مصنوعی

آدامس‌های بدون قند و بعضی شیرینی‌ها حاوی شیرین‌کننده‌هایی مثل سوربیتول هستند که می‌توانند باعث نفخ شوند.

 

روش‌های تشخیص نفخ شکم

در صورتی که نفخ شکم به صورت مداوم ادامه داشته باشد یا همراه با علائمی مانند کاهش وزن غیرطبیعی، درد شدید شکم یا وجود خون در مدفوع باشد، باید حتماً به پزشک مراجعه کنید. پزشک برای تشخیص دقیق‌تر ممکن است از روش‌های زیر استفاده کند:

1. بررسی تاریخچه پزشکی

اولین قدم در تشخیص نفخ، بررسی دقیق سابقه پزشکی بیمار است. پزشک ممکن است درباره نوع تغذیه، عادات روزمره، سابقه بیماری‌های گوارشی و حساسیت‌های غذایی سؤال کند تا علت اصلی نفخ مشخص شود.

2. آزمایش خون یا مدفوع

این آزمایش‌ها می‌توانند به شناسایی مشکلاتی مانند عفونت‌های روده‌ای، کمبود آنزیم‌های گوارشی یا بیماری‌های التهابی کمک کنند. در موارد خاص، تست عدم تحمل لاکتوز یا گلوتن نیز انجام می‌شود.

3. تصویربرداری

در صورت شک به مشکلات ساختاری یا وجود توده، پزشک ممکن است تصویربرداری‌هایی مانند سونوگرافی شکم، سی‌تی‌اسکن یا در موارد خاص، کولونوسکوپی تجویز کند.

 

دانش بیشتر مهم ترین علائم و درمان های زخم معده
راه‌های ساده برای پیشگیری و درمان نفخ شکم
 

1. اصلاح رژیم غذایی

- پرهیز از مصرف غذاهای نفخ‌دهنده

- جایگزینی نوشیدنی‌های گازدار با آب یا دمنوش‌های گیاهی

- استفاده از غذاهای سرشار از فیبر برای جلوگیری از یبوست
 

2. افزایش فعالیت بدنی

- ورزش منظم می‌تواند به بهبود حرکات روده و کاهش نفخ کمک کند. حتی پیاده‌روی روزانه پس از وعده‌های غذایی نیز مؤثر است.
 

3. مصرف پروبیوتیک‌ها

مصرف ماست پروبیوتیک یا مکمل‌های پروبیوتیک می‌تواند فلور طبیعی روده را تقویت کند و گازهای اضافی را کاهش دهد.
 

4. مدیریت استرس

تکنیک‌هایی مانند یوگا، مدیتیشن و تنفس عمیق می‌توانند اثرات مثبتی بر سیستم گوارش داشته باشند.

 

5. داروهای ضد نفخ

در موارد شدیدتر، داروهایی مانند سایمتیکون (دایمتیکون فعال شده) می‌توانند به کاهش گازهای معده کمک کنند. البته مصرف این داروها باید با مشورت پزشک باشد.
 

6. درمان‌های گیاهی

- نعناع

دمنوش نعناع می‌تواند تسکین‌دهنده باشد.

- زیره

کاهش تولید گاز در روده.

- زنجبیل

بهبود هضم و کاهش نفخ.

 

چه زمانی برای نفخ شکم به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر نفخ شکم همراه با علائم زیر باشد، نیاز به بررسی فوری توسط پزشک دارد:

- درد شدید شکمی.

- کاهش وزن ناگهانی و غیرقابل توضیح.

- استفراغ مداوم.

- تغییرات مشهود در عادات روده.

 

سوالات متداول راجب نفخ شکم

? چرا نفخ شکم می‌کنیم؟

نفخ معمولاً به خاطر تجمع گاز در معده یا روده‌هاست، که ممکنه به دلیل غذاهای خاص یا مشکلات گوارشی مثل هضم نادرست اتفاق بیفته.

? چه غذاهایی نفخ می‌آورند؟

غذاهایی مثل حبوبات، سبزیجات نفاخ، لبنیات و نوشابه‌های گازدار می‌تونند باعث نفخ بشن.

? آب خوردن می‌تونه نفخ رو کم کنه؟

بله، نوشیدن آب کمک می‌کنه تا بدن هیدراته بمونه و هضم راحت‌تری داشته باشیم، در نتیجه نفخ کمتر میشه.

? چطور از نفخ شکم جلوگیری کنیم؟

برای پیشگیری، بهتره غذای سالم بخوریم، آب کافی بنوشیم و از خوردن سریع و غذاهای نفاخ پرهیز کنیم. فعالیت بدنی هم خیلی کمک‌کننده است.

? برای درمان نفخ شکم باید به کدام پزشک مراجعه کنیم؟

اگر نفخ شکم شما طولانی‌مدت یا خیلی شدید شده، بهتره به یک متخصص گوارش مراجعه کنید.

اگر دسترسی به پزشک حضوری براتون سخته، می‌تونید از خدمات مشاوره آنلاین دکتر ویز استفاده کنید.

نتیجه‌گیری

نفخ شکم اگرچه یک مشکل شایع است، اما با اصلاح سبک زندگی و تغذیه مناسب، معمولاً قابل کنترل است. در صورت تداوم یا شدت یافتن علائم، بهتر است با یک پزشک متخصص مشورت کنید.

--------------

منابع : mayoclinic | webmd | medicalnewstoday